Przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do antykoncepcji hormonalnej są:

choroba zakrzepowo-zatorowa (szczególnie zawał mięśnia sercowego, udar mózgu);
żylne procesy zakrzepowo-zatorowe (zapalenie żyły, zator płucny, stany po zapaleniach żył oraz duże żylaki podudzi);
choroby sercowo-naczyniowe (niekontrolowane nadciśnienie, dławica piersiowa, choroba zastawek serca, zaburzenia krzepnięcia krwi);
ciężkie choroby wątroby, nowotwory wątroby (łagodne lub złośliwe);
migrena z objawami ogniskowymi neurologicznymi,
zapalenie trzustki związane z ciężką hipertriglicerydemią, obecnie lub w wywiadzie;
choroby oczu pochodzenia naczyniowego;
cukrzyca powikłana zmianami naczyniowymi;
rozpoznanie lub podejrzenie nowotworu, np. nowotwory narządów płciowych, odbytnicy lub piersi;
nowotwory przysadki,
krwawienie z dróg rodnych o nieustalonej etiologii;
choroby kolagenowe;
porfiria (porfirię mogą wywołać: alkohol, niektóre leki, stres, a także hormony płciowe, niedobory kaloryczne, niedobory minerałów, anemia, choroby i infekcje, ostre zapachy chemiczne farb, lakierów);
nadwrażliwość na substancje czynne lub którąkolwiek substancję pomocniczą;
rozpoznanie skłonności do zakrzepicy żylnej lub tętniczej (oporność na aktywowane białko C-APC-r);
niedobór antytrombiny III;
niedobór białka C;
niedobór białka S;
hiperhomocysteinemia i obecność przeciwciał przeciwfosfolipidowych.
Długotrwałe unieruchomienie, ponieważ dochodzi także wtedy do zaburzeń krążenia krwi i nadmiernej jej krzepliwości (stany po operacjach chirurgicznych wymagających dłuższego przebywania w pozycji leżącej).
Palenie papierosów przez kobiety po 35. r.ż. – po rzuceniu nałogu możliwe jest stosowanie tej metody antykoncepcji, estrogeny w połączeniu z nikotyną znacznie zwiększają ryzyko powstania chorób układu krążenia
Nie powinno się stosować tej metody antykoncepcji u dziewcząt poniżej 21 r.ż. (pomimo ukończonego już dojrzewania zachodzą jeszcze pewne przemiany w układzie regulacji wydzielania hormonów płciowych).
Ciąża – pomimo że nie jest to choroba, nie wolno w jej trakcie podawać hormonów, aby nie spowodować poronienia.
Karmienie piersią – stosowanie antykoncepcji hormonalnej powoduje zanik pokarmu.
Choroby układu krążenia w rodzinie.
Choroba zakrzepowo-zatorowa w rodzinie (zwłaszcza u kobiet).
Po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby (zwłaszcza typu B) tabletki antykoncepcyjne można stosować tylko pod ścisłą kontrolą lekarską [Wieczorek 2013].

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania

ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej tętnic i żył (objawy sugerujące wystąpienie powikłań: nietypowy ból głowy, zaburzenia widzenia ,podwyższone ciśnienie krwi, kliniczne objawy zapalenia żył , należy przerwać leczenie);
ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej żył (stosowanie jakiegokolwiek złożonego środka antykoncepcyjnego zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń zakrzepowo-zatorowych);
czynniki ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej żył (występowanie choroby zatorowo-zakrzepowej w wywiadzie, z/lub bez czynnika wyzwalającego, jak: operacja chirurgiczna, długotrwałe unieruchomienie, okres poporodowy), zaawansowany wiek, otyłość – BMI powyżej 30 kg/m kw., wywiad rodzinny;
ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej tętnic związane z przyjmowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych wzrasta wraz z wiekiem i u osób palących;
inne czynniki ryzyka: nadciśnienie, choroby tętnic, choroby zastawek, zaburzenia krzepnięcia krwi, cukrzyca, dyslipidemia, wiek, migrena, otyłość, dodatni wywiad rodzinny (choroba zakrzepowo-zatorowa tętnic występująca u rodzeństwa we względnie młodym wieku;
objawy choroby zakrzepowo-zatorowej żył lub tętnic mogą obejmować: nietypowy ból jednej nogi (podudzia) i/lub jej obrzęk; nagły silny ból w klatce piersiowej, promieniujący lub nie, ból lewego ramienia; nagła duszność i kaszel; nietypowy ciężki przedłużający się ból głowy; nagłą lub całkowitą utratę widzenia, podwójne widzenie; niewyraźną mowę lub utratę mowy; zawroty głowy, zapaść z napadem ogniskowym lub bez takiego napadu; osłabienie funkcji lub bardzo znaczne drętwienie nagle obejmujące jedną stronę lub jedną część ciała; zaburzenia ruchu; ostry brzuch;
nowotwory piersi i narządów rodnych: istnieje nieco podwyższone ryzyko względne zachorowania na raka piersi u kobiet stosujących obecnie złożone doustne środki antykoncepcyjne, spada ono przez okres 10 lat od zaprzestania stosowania;
rak szyjki macicy: opisywano zwiększone ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy u kobiet stosujących przewlekle (powyżej 5 lat) DSA (doustne środki antykoncepcyjne);
nowotwory wątroby: w rzadkich przypadkach u kobiet stosujących DSA opisywano łagodne nowotwory wątroby i rzadziej złośliwe, powodujące zagrażający życiu krwotok w obrębie jamy brzusznej;
u pacjentek z wysokim stężeniem trójglicerydów stosowanie DSA zawierających estrogeny może być przyczyną (rzadko) wysokiego stężenia trójglicerydów, co może prowadzić do zapalenia trzustki;
znaczna ostrożność: otyłość BMI powyżej 30., hiperprolaktynemia, (obecnie lub w wywiadzie): padaczka, migrena, otoskleroza, astma, choroby naczyniowe w rodzinie, żylaki, zakażenie wirusem herpes w ciąży, kamica nerkowa, toczeń rumieniowaty układowy (SLE), niewydolność serca, nerek lub wątroby, depresja, nadciśnienie, pląsawica, zespół hemolityczno-naczyniowy, cukrzyca, przewlekłe zapalenie jelit, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, żółtaczka ze świądem lub bez, porfiria, ostuda (przebarwienia na skórze twarzy), zwłaszcza ostudy ciężarnych w wywiadzie.

Tylko w tych rzadkich przypadkach uzasadnione jest natychmiastowe zaprzestanie stosowania DSA.

Działania niepożądane

zwiększone ryzyko choroby zatorowo-zakrzepowej;
zapalenie pochwy(w tym kandydiaza pochwy);
zmiana nastroju w tym depresja;
zmiana libido – obniżenie;
nerwowość;
zawroty głowy;
nudności;
wymioty;
bóle brzucha;
trądzik,
bolesność i tkliwość piersi;
wydzielina z piersi;
bolesne miesiączkowanie;
zmiany wydzielania śluzu w pochwie;
zmiany w krwawieniach miesiączkowych;
zatrzymanie płynów w organizmie (sztuczne tycie);
obrzęk, zmiany masy ciała;
niezbyt często: zmiany łaknienia(zwiększone lub zmniejszone), skurcze mięśni brzucha, wzdęcia, wysypka, ostuda z ryzykiem ostudy przetrwałej, hirsutyzm, łysienie, nadciśnienie tętnicze, zmiana stężenia lipidów w osoczu, w tym hipertriglicerydemia;
rzadko: reakcje anafilaktyczne z bardzo rzadkimi przypadkami pokrzywki, obrzęku naczynioruchowego, zaburzenia krążenia i oddychania, nietolerancja glukozy, podrażnienie przez soczewki kontaktowe, żółtaczka cholestatyczna, rumień guzowaty;
bardzo rzadko: nasilenie tocznia rumieniowatego, nasilenie porfirii, nasilenie pląsawicy, zapalenie nerwu wzrokowego, zakrzepica naczyń siatkówki, zapalenie trzustki, gruczolak wątroby, rak komórek wątrobowych, kamica żółciowa, zastój żółci, rumień wielopostaciowy, zespół hemolityczno-mocznicowy.

Kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną i palące tytoń są szczególnie narażone na groźne dla życia powikłania, takie jak zawał serca i udar mózgu – zwłaszcza jeśli mają więcej niż 35 lat [Kropiewnicka-Buczek 2013]

Spis treści