Choroby nowotworowe
W opracowanym przez Ministerstwo Zdrowia wykazie czynników rakotwórczych znalazły się hormony estrogenowe. W załączeniu wymienione są: doustne środki antykoncepcyjne stosowane w terapii sekwencyjnej, doustne złożone środki antykoncepcyjne, estrogeny terapii substytucyjnej, estrogeny steroidowe i niesteroidowe [Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie czynników rakotwórczych… 1996, zał. 1] .
Rak piersi
Jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet. Przekrój guzka do 5 mm jest trudno badalny i można go wykryć m.in. w badaniu mammograficznym. Jest nowotworem bardzo groźnym, uleczalnym jedynie wtedy, gdy zostanie rozpoznany we wczesnym stadium rozwoju, dlatego każdy czynnik, który powoduje wzrost częstości zachorowania na raka piersi należy traktować bardzo poważnie. Wiele opracowań ujawnia znaczący wzrost zachorowań u pacjentek stosujących doustne środki antykoncepcyjne przez okres ponad 10 lat. Dodatkowy czynnik ryzyka to brak ciąży przed 30. r.ż.
Antykoncepcja hormonalna zmniejsza częstość występowania raka jajnika, ma więc w tym przypadku działanie ochronne. Nie należy jednak przeceniać tego efektu, gdyż częstość występowania raka jajnika jest wielokrotnie niższa niż raka piersi, zatem pozytywne w tym przypadku działanie tabletki antykoncepcyjnej ma tak naprawdę niewielkie znaczenie.
Rak szyjki macicy
Związek z przyjmowaniem AH jest pośredni – długotrwałe stosowanie tabletki antykoncepcyjnej wiąże się zwykle z wczesną inicjacją seksualną oraz częstszymi zmianami partnerów. Natomiast te czynniki zwiększają ryzyko infekcji wirusowej, której powikłaniem jest rak szyjki – chodzi tutaj głównie o wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Ponadto badania Oksfordzkiego Stowarzyszenia Planowania Rodziny ujawniły częstsze występowanie raka szyjki w stadiach bardziej zaawansowanych u kobiet stosujących antykoncepcję doustną, mimo że kobiety te częściej muszą zgłaszać się do lekarza.
Wpływ antykoncepcji hormonalnej na ryzyko udaru mózgu i zawału serca
Krwotoczny i niedokrwienny udary mózgu mogą być spowodowane przez: nadużywanie alkoholu, niektóre leki, stres, a także hormony płciowe, niedobory kaloryczne, niedobory minerałów, anemię, choroby i infekcje, ostre zapachy chemiczne, farb i lakierów [Rosenberg i in. 1997: 707–715]
Zwiększone ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych u kobiet przyjmujących hormonalną antykoncepcję stanowi istotny problem kliniczny. Dotychczas przeprowadzonych zostało wiele badań oceniających wpływ przyjmowanych leków na ryzyko rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (VTE), natomiast mniej uwagi poświęcono powikłaniom tętniczym, takim jak udary czy zawały serca. Wśród młodych kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, powikłania tętnicze występują rzadziej niż żylne, co jednak nie zmienia faktu, że ich następstwa często są o wiele groźniejsze. W związku z powyższym autorzy omawianej pracy postanowili ocenić ryzyko niedokrwiennego udaru mózgu i zawału serca związane ze stosowaniem różnych rodzajów antykoncepcji hormonalnej w zależności od dawki estrogenów, rodzaju gestagenu oraz drogi podania leku. W tym celu przeanalizowano dane z 15-letniego duńskiego badania kohortowego obejmującego kobiety w wieku od 15 do 49 lat, z ujemnym wywiadem w kierunku chorób układu sercowo-naczyniowego lub nowotworu. Informacje dotyczące stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz klinicznych punktów końcowych pochodziły z czterech państwowych rejestrów.
Ostatecznie do badania włączono 1 626 158 kobiet, czas obserwacji wyniósł 14 251 063 osobolata. W tym okresie u 3311 pacjentek doszło do udaru mózgu, a u 1725 wystąpił pierwszy zawał serca. Śmiertelność wyniosła odpowiednio 1,0% (34 z 3311 kobiet) i 10,8% (186 z 1725). Warto dodać, że wspomniane zdarzenia występowały częściej u kobiet starszych (przedział wiekowy 45–49 lat), a także z niższym stopniem wykształcenia. Względne ryzyko udaru mózgu oraz zawału serca wśród pacjentek, które zażywały leki na schorzenia predysponujące do ich wystąpienia w porównaniu do kobiet, które tego nie robiły wyniosło odpowiednio: dla cukrzycy 2,73 (95% CI, 2,32–3,22) i 4,66 (95% CI, 3,88–5,61), dla nadciśnienia tętniczego 2,32 (95% CI, 2,14–2,50) i 2,17 (95% CI, 1,95–2,42) oraz dla hiperlipidemii 2,11 (95% CI, 1,74–2,56) i 1,88 (95% CI, 1,46–2,41).
Jeśli chodzi o wpływ antykoncepcji hormonalnej na tętnicze powikłania zakrzepowe, w czasie 4,9 mln osobolat stosowania tej terapii u 1051 kobiet odnotowano udar mózgu, a 497 przeszło zawał serca. Surowe współczynniki zachorowalności wyniosły odpowiednio 21,4 i 10,1 na 100 tys. osobolat. Odpowiadające im współczynniki zachorowalności w grupie niestosującej antykoncepcji (w przeliczeniu na 9 336 662 osobolat) wyniosły dla udaru 24,2 (n = 2260), a dla zawału serca 13,2 (n = 1228) na 100 tys. osobolat [Lidegaard, Løkkegaard, Jensen i in. 2012, za: Samul 2012].
Komentarz profesora Tomasza Pasierskiego:
Ryzyko niektórych chorób sercowo-naczyniowych występujących u młodych osób jest często rozdymane przez media, które nie różnicują pomiędzy ryzykiem bezwzględnym a ryzykiem względnym. Przykładem są nagłe zgony sportowców wyczynowych i powikłania zakrzepowo-zatorowe doustnej antykoncepcji, przy której bezwzględne ryzyko zawału serca i udaru jest tak małe, że właściwie może nie być brane pod uwagę. Natomiast obowiązkiem lekarza jest poinformowanie pacjentek stosujących doustną antykoncepcję o konieczności rzucenia palenia papierosów [za: Samul 2012].
________________________________________Powikłania metaboliczne
Cukrzyca
Składnik progestagenowy preparatów antykoncepcyjnych może pogarszać metabolizm węglowodanów, tolerancję glukozy oraz powodować wzrost insulinooporności. Nieprawidłowe wyniki testu tolerancji glukozy zależne są od składowej progestagenowej preparatu antykoncepcyjnego.
Choroby wątroby
Wątroba jest narządem, w którym dokonuje się metabolizm hormonów stosowanych w antykoncepcji, podobnie jak wielu naturalnych hormonów, białek, tłuszczów i innych substancji oraz leków. Wpływ środków antykoncepcyjnych na ten narząd, jest więc bardzo złożony. W badaniach statystycznych wykazano jednak, że kobiety stosujące antykoncepcję narażone są na rozwój żółtaczki cholestatycznej i kamicy pęcherzyka żółciowego.
Przyrost masy ciała
Związany jest z działaniem anabolicznym hormonów stosowanych w antykoncepcji. (Działanie anaboliczne oznacza nadawanie procesom metabolicznym w organizmie takiego kierunku, że powiększa się masa mięśni, wzmacniają się kości oraz gromadzone są zapasy energii w postaci tkanki tłuszczowej. Odwrotnością anabolizmu jest katabolizm.) Jeśli kobieta zauważa u siebie skłonność do tycia i obserwuje stopniowy, niewielki, ale utrzymujący się stale, mimo pewnych ograniczeń dietetycznych, przyrost wagi, przyczyną może być antykoncepcja hormonalna.
Zaburzenia metabolizmu witamin
Stosowanie doustnej antykoncepcji prowadzić może do niedoboru witamin z grupy B oraz witaminy C.
________________________________________Niepłodność
Działaniem niepożądanym jest brak powrotu do prawidłowej, cyklicznej czynności przysadki oraz jajników po odstawieniu środków antykoncepcyjnych, kiedy kobieta planuje zajść w ciążę. Powikłanie to obserwuje się szczególnie często, jeżeli antykoncepcję hormonalną zastosowano u młodej kobiety, która jeszcze nie rodziła. Po przerwaniu antykoncepcji samoistny powrót regularnych cykli obserwuje się (w zależności od wieku pacjentki, rodzaju i dawki stosowanych hormonów oraz czasu ich podawania) u 80–90% kobiet. U pozostałych potrzebne jest dodatkowe leczenie.
________________________________________Zmiany psychiczne
Antykoncepcja hormonalna powodować może depresję. Powszechnym działaniem ubocznym doustnej antykoncepcji jest obniżenie libido (pociągu płciowego). Za nieudane, nieprzynoszące satysfakcji współżycie obwinia męża. Według niej to on stał się nieczuły, nieromantyczny i nie potrafi jej zrozumieć. W miarę upływu czasu trudności w pożyciu pogłębiają się i narasta niechęć do męża. U mężczyzny, który czuje, że nie zaspokaja potrzeb swojej żony, mogą pojawić się problemy z potencją. Powodzenie leku, jakim jest Viagra ujawniło istnienie wstydliwego problemu oraz jego powszechność [Wrochna 2012].
Korzyści wynikające ze stosowania antykoncepcji hormonalnej
Antykoncepcja hormonalna oprócz zapobiegania nieplanowanej ciąży powoduje też pewne korzystne zmiany w układzie płciowym:
Ostateczna decyzja, co do wyboru antykoncepcji powinna zapadać w wyniku dyskusji z partnerem i z lekarzem. Wybór metody i środka antykoncepcji można przeanalizować z partnerem jeszcze przed udaniem się na wizytę lekarską. 70% udziału w decyzjach dotyczących stosowania wazektomii mają partnerki. One to właśnie wyszukują w Internecie temat „antykoncepcja męska” , by za chwilę zobaczyć słowo „wazektomia”. Od tego momentu zaczynają się negocjacje z partnerem. Ostatnio jedna z pań, która chciała zasięgnąć opinii o antykoncepcji męskiej, zapytała wprost, „jakie tabletki stosuje się w metodzie wazektomii”
A oto przykładowe informacje podawane przez kobiety, mające wpływ na dobór środka:
