W świetle tych dokumentów prawa klienta-pacjenta mogą być określone jako:
Prawo do informacji
Wszyscy członkowie społeczeństwa mają prawo do wiedzy o dostępności usług w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz korzyści z nich wynikających dla nich samych, jak również ich rodzin. Mają oni również prawo do wiedzy, gdzie i jak uzyskać informacje i usługi w zakresie planowania ich rodzin oraz zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. Wszystkie programy w obszarze zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego powinny aktywnie rozpowszechniać informacje o zdrowiu seksualnych i reprodukcyjnym oraz o planowaniu rodziny nie tylko w miejscu swojej działalności, ale wśród całej społeczności lokalnej.
Komentarz: Wydaje się to oczywiste, że informować klientów o poszczególnych rodzajach antykoncepcji powinni ginekolodzy. Do tej grupy zawodowej wysłano 11 000 reprintów z informacjami o wazektomii. Po roku 5 ginekologów, czyli poniżej 0,2 promila, dyskutuje z klientem o możliwości antykoncepcji u mężczyzny, czyli o wazektomii i nie mówi, że ta metoda jest zakazana i karalna. Jest to pewnego rodzaju fenomen na skalę światową niemieszczący się w żadnej konwencji międzynarodowej.
Prawo do dostępu
Wszyscy członkowie społeczeństwa mają prawo do otrzymywania usług w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, bez względu na rasę, płeć, orientację seksualną, stan cywilny, wiek, wyznanie, poglądy polityczne, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność lub inną cechę, która może być powodem dyskryminacji. Spełnienie tego prawa wymaga zapewnienia dostępu do różnych specjalistów oraz form świadczenia usług.
Komentarz: W mojej praktyce spotkałem się wielokrotnie z niezbyt uprzejmym traktowaniem pacjentów po wazektomii, którzy czasami muszą skorzystać z usług lekarza rodzinnego, ginekologa czy urologa. Uwaga ta nie dotyczy wszystkich lekarzy specjalistów, a jedynie wyjątków.
Programy w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego powinny również podejmować niezbędne kroki w celu zapewnienia dostępu do usług wszystkim, którzy ich potrzebują, a w szczególności tym, którzy nie mają do nich łatwego dostępu.
Komentarz: Dostępność do informacji całego społeczeństwa w dziedzinie wazektomii w naszym kraju to dopiero początek, który obecnie jest oceniana na poziomie 2%.
Prawo do wyboru
Jednostki i pary mają prawo do podejmowania wolnych decyzji dotyczących kontrolowania swojej płodności oraz wyboru metody. Podczas poszukiwania usług w zakresie antykoncepcji, klient powinien mieć zapewnioną wolność wyboru metody antykoncepcyjnej. Programy w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego powinny wspierać osoby w podejmowaniu wolnych i świadomych wyborów poprzez obiektywną informację, edukację i poradnictwo jak również poprzez zapewnienie dostępu do odpowiedniego wyboru metod antykoncepcyjnych. Klient powinien również móc otrzymać środki do stosowania metody, na którą się zdecydował, o ile nie ma przeciwwskazań do jej stosowania.
Poglądy klienta na temat dostępności i właściwości danej metody zmieniają się wraz ze zmianą okoliczności. Z tego powodu, prawo do wyboru zawiera również możliwość podjęcia przez klienta decyzji o przerwaniu stosowania wybranej metody antykoncepcyjnej lub jej zmiany.
Należy również wziąć pod uwagę inny aspekt dotyczący wyboru: o ile ma to uzasadnienie praktyczne, klient powinien mieć prawo wyboru, dokąd udać się w celu skorzystania z usług w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, oraz móc wybrać usługodawcę, z którym klient będzie czuł się najbardziej komfortowo. Wybór dotyczący miejsca może dotyczyć fizycznej lokalizacji albo typu placówki (poradni, apteki, szpitala, przychodni lub kliniki zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego). W tym celu placówki usługowe powinny być tworzone zarówno przez sektor publiczny, pozarządowy i prywatną inicjatywę.
Komentarz: Jest to trudny komentarz tej sytuacji w naszym kraju. Dotyczy to wszystkich omawianych tutaj zagadnień.
Prawo do bezpieczeństwa
Klient ma prawo do ochrony przed nieplanowaną ciążą, chorobą i przemocą seksualną. Odnośnie świadczenia usług w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego prawo to oznacza:
Bezpieczeństwo związane ze świadczeniem usług dotyczy zarówno warunków lokalowych, jak również technicznej kompetencji usługodawców. Zapewnienie realizacji prawa klienta do bezpieczeństwa zawiera wspieranie klienta w podejmowaniu świadomego wyboru antykoncepcji, profilaktykę przeciwwskazań, korzystanie z odpowiednich technik realizacji usługi (o ile są one przez pacjenta akceptowane), informowanie klienta o tym, jak właściwie korzystać z wybranej przez niego metody, oraz zapewnienie możliwości wizyt kontrolnych. Warunki w placówce świadczącej usługi razem z dostępnymi materiałami i instrumentami powinny zapewniać bezpieczeństwo świadczonych usług.
Wszelkie komplikacje lub poważne skutki uboczne powinny być odpowiednio leczone. Jeśli leczenie ich jest niemożliwe w danej placówce, klient powinien być skierowany do innej placówki.
Prawo do prywatności
Klient ma prawo do omówienia swoich potrzeb lub wątpliwości w warunkach zapewniających odpowiedni poziom prywatności. Klient powinien wiedzieć, że jego rozmowa z doradcą lub usługodawcą nie jest słyszalna dla innych osób.
Kiedy klient przechodzi badanie fizyczne, powinno być ono przeprowadzone w warunkach poszanowania dla jego intymności. Prawo klienta do prywatności zawiera również następujące elementy związane z jakością usług:
Za każdym razem należy uzyskać zgodę pacjenta na omawianie jego przypadku w jego obecności (np. w warunkach szkoleniowych).
Prawo do dochowania tajemnicy
Klient powinien mieć pewność, że żadna informacja przez niego przekazywana lub żadne szczegóły dotyczące usług, z których korzysta nie będą ujawnione osobom trzecim bez jego zgody. Prawo do dochowania tajemnicy jest częścią przysięgi Hipokratesa. Tak więc, usługi w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego powinny być przeprowadzane w zgodzie z lokalnymi regulacjami prawnymi oraz zgodnie z etyką lekarską.
Złamanie tajemnicy może spowodować, że klient zostanie wykluczony ze społeczności lub może mieć to negatywny wpływ na jego możliwość wstąpienia w związek małżeński. Może mieć to również wpływ na obniżenie zaufania w stosunku do pracowników poradni. W odniesieniu do zasady dotrzymania tajemnicy, usługodawca powinien powstrzymać się od podawania nazwiska klienta podczas omawiania jego przypadku lub w obecności innych klientów. Nie należy również omawiać spraw klienta po za poradnią. Dokumentacja klienta powinna być przechowywana pod kluczem i odkładana do archiwum natychmiast po użyciu. Dostęp do dokumentacji klienta powinien być nadzorowany.
Prawo do godności
Klient ma prawo do empatycznego, uprzejmego, uważnego i wspierającego traktowania z zapewnieniem poszanowania jego godności bez względu na poziom wykształcenia, status społeczny lub inne cechy, które mogą uczynić go podatnym na nadużycia. Uznając to prawo klienta, usługodawca musi być gotowy do odłożenia swoich uprzedzeń i postaw odnośnie płci oraz statusu społecznego, cywilnego czy intelektualnego klienta podczas świadczenia usług
Prawo do wygody
Klient ma prawo do wygody podczas korzystania z usług. Prawo to jest ściśle związane z stosownością i organizacją poradni (np.: poradnia powinna mieć odpowiednią wentylację, oświetlenie, miejsce do siedzenia oraz toaletę). Klient powinien spędzić w poradni czas niezbędny do skorzystania z usługi.
Warunki lokalowe, w których świadczone są usługi, powinny być dostosowane do wartości kulturowych charakterystycznych i uznawanych przez społeczność lokalną.
Prawo do ciągłości
Klient ma prawo korzystać z usług i zaopatrzenia w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego tak długo, jak długo będzie tego potrzebował. Świadczenie usług poszczególnym klientom nie powinno być przerywane dopóki nie zostanie podjęta na ten temat wspólna decyzja usługodawcy i klienta. W szczególności nie można uzależniać dostępu do danej usługi od korzystania z innej. Klient ma prawo zażądać przeniesienia jego dokumentacji lub kopii do innej kliniki.
Komentarz: Kolejne ważne składniki prawa klienta do ciągłości to system skierowań oraz wizyty kontrolne. Bez realizacji!!!
Prawo do wyrażania opinii
Klient ma prawo do wolnego wyrażania swoich poglądów na temat usług, z których korzysta. Opinie klienta na temat jakości usług czy to w postaci podziękowania czy też skargi, składane razem z propozycją zmian dotyczących sposobu świadczenia usług powinny spotykać się z pozytywnym przyjęciem jako narzędzie monitorowania, ewaluacji i poprawiania jakości usług.
Każdy nowy program lub miejsce świadczenia usług powinno być tworzone wspólnie z klientami. Celem takiego działania jest zapewnienie przyszłej satysfakcji klienta oraz zaspokajania jego potrzeb w sposób przez niego akceptowalny.
Menadżerowie i usługodawcy powinni szanować prawa klienta. Bezpośrednim celem takich działań jest dostępność i jakość informacji oraz usług w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. Kompletnie innym problemem jest wyrażanie opinii przez klientów na stronach internetowych.
